Beter onderwijs en betere zorg: een tastbare vorm van waardecreatie

Kwaliteit van koffie en kwaliteit van leven. Specialiteitskoffiebrander en -importeur Menno Simons is een ondernemer pur sang vol vernieuwende plannen en smakelijke verhalen. Met zijn branderij Bocca en handelshuis Trabocca zorgt deze pionier niet alleen voor koffie van topkwaliteit, maar ook voor waardecreatie in bredere zin. Zo heeft hij hart voor ecologie en maakt zich sterk voor een beter leven van onder andere de Afrikaanse koffieboeren met wie hij werkt. 

Vorig jaar vierde hij het twintigjarig bestaan van koffiebranderij Bocca en volgend jaar kunnen ter ere van het in 2003 opgerichte koffiehandelshuis Trabocca de slingers opnieuw van zolder. Menno Simons begon met koffie te experimenteren in een garage. Nu is hij diverse specialty coffees rijker die wereldwijd aftrek vinden. Onlangs zijn de webshop en de verpakkingen vernieuwd, inclusief het logo. Vooraf proeven kan ook, bij branderij in Dronten of espressobar Bocca Coffee in hartje Amsterdam. 

Aan zijn passie voor de koffiehandel ging een aantal zoekende jaren vooraf. ‘Ik heb in Amsterdam rechten gestudeerd. Twee maanden bij een advocatenkantoor deden mij beseffen dat ik iets anders moest gaan doen met mijn leven’, vertelt de uit Hattem afkomstige Simons. ‘Vervolgens belandde ik in de specerijen, zaden en noten, en zodoende ontdekte ik Ethiopië. In 1999 haalde ik de eerste biologische certificeerder voor sesamzaad naar Afrika. En toen kwam ik erachter dat er in Afrika geen biologische koffie was, terwijl Ethiopië het mooiste koffieland ter wereld is.’

Een uitdaging was geboren. Simons begon met boeren uit Ethiopië te werken om wereldwijd groene koffie te gaan verkopen, in eerste instantie aan Noord-Amerika. Een spannend product, vindt hij nog steeds. Hij zette voor een werkgever een koffietak op en begon vervolgens voor zichzelf. ‘Met een lening van duizend gulden van mijn vader ben ik in mijn schuurtje in de Jordaan de koffie verder gaan ontdekken om het product beter te begrijpen.’ Met als resultaat koffiebranderij Bocca Coffee, inmiddels met zo’n 25 man in dienst, waar groene koffiebonen voor koffie in het hogere segment worden gebrand voor de horeca, bedrijven of particuliere consumenten.  

Tradin organic
In 2003 richtte hij Trabocca op. Samen met The Organic Corporation, met onder andere Tradin Organic als werkmaatschappij, marktleider in biologische ruwe grondstoffen, van onder andere noten, zaden en oliën tot cocoa en fruitconcentraten. ‘We hadden hetzelfde DNA: vooral biogericht. Maar al snel concentreerde ik me meer op topkwaliteit: 60 procent van onze koffie draagt een biologisch, Rainforest Alliance of Fairtrade keurmerk’, vertelt Simons. Dat deed hij niet onverdienstelijk. Naast het hoofdkantoor in Amsterdam zijn er vestigingen in Ethiopië en de VS. Trabocca levert wereldwijd aan alle high- end-koffiebranders, met name in de USA, Azië, Australië, Scandinavië en andere Europese landen. China en het Midden-Oosten zijn opkomende landen voor wat Specialty Coffee betreft. 

Met de warboel aan certificaten en door de kwestie van carbon credits wordt het lastig om de mate van duurzaamheid oprecht goed te meten 

Het maken van specialty coffee vergt veel geduld: voordat het product in je kopje zit wordt het ruim dertigmaal door menselijke handen aangeraakt. Simons” ‘Ik zeg vaak tegen mijn mensen: besef je af en toe wel hoe blij je mag zijn om in de speciality coffee-business te werken? Met deze interessante, complexe materie kun je mensen echt blij maken. Net zoals artsen en verplegers eer hebben van hun werk als ze mensen na veel zorg zien genezen.’  

Meetbaarheid en transparantie 
De uitgekiende wijze van verbouwen en verwerken van de koffiebonen zorgt niet alleen voor een onderscheidende smaak, maar ook voor een hogere prijs. En er is een wildgroei aan certificeringen, merkte Simons tot zijn ongenoegen. ‘Volledig overbodig. Je kunt toch niet verwachten dat de consument de verschillen daartussen weet! Die versnippering komt niet ten goede aan de beoogde duurzaamheid. 99 procent van de koffiebranders zegt de boer een goede prijs te betalen, maar die 99 procent koopt überhaupt niet bij een boer en zou dat ook helemaal niet moeten doen, want dat is een heel ander vak. En wat is dan een goede prijs? Eigenlijk komt het neer op green washing van bedrijven die in het supermarkt schap hun producten aanprijzen met onware, zelfverzonnen claims. Schrikbarend. De consument vals voorlichten zou strafbaar moeten zijn. Met die warboel aan certificaten en valse ‘duurzaamheids’ claims wordt het lastig voor de consument om de waarheid te snappen. Er is een sterke behoefte aan wereldwijd vastgelegde standaarden met een onafhankelijke meetbaarheid van duurzaamheid-claims!’  

Om meer invloed uit te oefenen op de manier waarop standaarden gezet worden begon Trabocca twee jaar geleden een blockchainprogramma. ‘We ontvingen bijna drie ton subsidie en we zorgden zelf voor de andere helft’, zegt Simons. ‘Dat ontwikkelden we onder meer met The Fair Food Foundation. Het is zeer succesvol verlopen met boeren in Zuid-Ethiopië. Ik durf oprecht te zeggen dat in koffie dit wel het meest geavanceerde koffie blockchainprogramma is.’ Als follow-up is in het kader van impact en meetbaarheid en transparantie in Zuid-Ethiopië het living income-project gestart. Dat werd ter plaatse onder andere onderzocht door het Koninklijk Instituut voor de Tropen, door enquêtes af te nemen bij de boeren. Simons: ‘De vergaarde data geeft inzicht in het daadwerkelijke effect in die regio. Die vorm van inzicht en waardecreatie gaan wij verder ontwikkelen. Kijk, er zijn grote commerciële koffiefarms, zoals in Brazilië en Vietnam. Maar specialty coffee groeit vooral in de tuin van smallholders: kleine boeren die hun koffiebonen naar relatief kleinere, door ons gecertificeerde farms brengen. Voor het opslaan van CO2 in de grond via bomen en koffiestruiken zouden de boeren eigenlijk betaald moeten worden. Dat kun je dan als waarde in de vorm van Carbon credits inzetten binnen de koffieketen: Bijvoorbeeld door ze zelf te gebruiken ter compensatie voor je eigen Co2 footprint (insetten) of door ze te verkopen aan koffiebranders, bedrijven of de eindgebruikers, die  dit dan weer kunnen gebruiken ter compensatie voor hun CO2-uitstoot.’   

Trabocca’s eigen food safetyprogramma is streng, met steekproeven door laboratoria

Sceptisch is Simons over de integriteit en controle op onder andere biocertificeringen: ‘De lokale partij en de overheid in de origine landen hebben er geen baat bij om moeilijk te doen: zij willen gewoon dollars zien en verkopen. Daarom wordt er niet of nauwelijks gecontroleerd.’ Trabocca’s eigen food safety-programma is streng, met steekproeven testent door laboratoria. Treffen zij chemicaliën aan op een lading, dan wordt die teruggestuurd. Simons: ‘Stel, wij keuren een container koffie uit Brazilië af op basis van te hoge niveaus chemicaliën. Onze kwaliteitsafdeling is zeer strikt en trots op wat we doen, en houdt zich daaraan’, vertelt hij. Dus in zo’n geval geven we te kennen de koffie terug te sturen. Dan zegt die exporteur/boer: “Dump die lading maar weer in Rotterdam. Dan verscheep ik hem wel naar Antwerpen.” Bovendien treedt ieder jaar een ander controleprotocol in werking. De geldende regels zijn soms verschillend interpreteerbaar. Binnen bedrijven heb je ook interne gevechten tussen de afdeling kwaliteitscontrole die het protocol wil volgen en de handelaar die om zijn klanten te plezieren het allemaal wel best vindt. Maar zo werkt het niet. Soms moet je gewoon nee zeggen en kan zo’n lading niet door.’ Er ligt een taak om dit uit te leggen aan de leverancier en bewustwording te creëren. 

Beter onderwijs en betere zorg: een indrukwekkende en tastbare vorm van waardecreatie

Social accountable facts
Recent is The Organic Corporation bv, de groep waartoe Trabocca behoort, overgenomen door het beursgenoteerde Acomo. Van Bocca is Simons de volledige eigenaar, maar van Trabocca heeft hij 35 procent in handen. Beursgenoteerde bedrijven hebben strenge financiële rapportage eïssen. ‘In de beginfase waren we cowboys op dat gebied’, bekent hij. ‘Maar zodra we aan die SOX-regels dienden te voldoen, moesten we extra financiële mensen en ICT’ers aannemen. Elke derde week van de maand brengen we een forecast uit waar we deze maand verwachten te eindigen en elke maand een uitgebreid maandverslag. En dat blijft zo, want als groep groeien we fors door.

BETER ONDERWIJS EN BETERE ZORG
Op het gebied van social accountable facts doet het bedrijf zijn best. Ondanks de enorme prijsconcurrentie – specialty coffee is ruim twee keer duurder dan mainstream koffie – helpt het hun boeren onder andere in Ethiopië met kwaliteitsverbeteringen, certificering, proceskennis, financiering en verantwoorde prijzen. Simons pionierde in voorfinancieringen tot soms wel jaarlijks zo’n twee miljoen euro, en zorgde voor nieuwe Eco-pulping machines die honderdmaal minder water gebruiken. Zo kwamen, gedeeltelijk met overheidssubsidie, zeven kleine biologische fabrieken tot stand. Naast biologische composteerprogramma’s introduceerde hij onder andere betere droogprocessen en speciale zakken voor in de jute zakken, waarmee inmiddels de hele specialty coffee industrie wereldwijd werkt.  

Ook zijn dankzij Trabocca in Zuid-Ethiopië twee scholen gebouwd. Simons: ‘Na vijftien jaar fair trade verkopen bij de coöperatie die ik zelf ooit biologisch en fair trade heb gemaakt en voorgefinancierd, zag ik na 15 jaar nul verandering rondom die washing-stations, terwijl ik weet wat hun volume is. Fair trade is een prima gedachtegoed, maar de uitvoering ervan is in mijn ervaring met koffie niet van deze tijd. Daarom zijn we gewoon zelf wat goeds gaan doen. Een boer liet me de lokale school zien: één groot drama. Een wc ontbrak en ook waren er geen ramen, stoelen en banken: de kinderen zaten op de grond, in de modder, en kregen les in shifts , want ze pasten maar met honderd tegelijk in het gebouw.’ Simons ‘deed een rondje’ bij al zijn klanten en haalde binnen een mum van tijd 120 duizend dollar op. Anderhalf jaar later stond er een nieuwe school, met plaats voor twaalfhonderd kinderen. En omdat het geld bleef binnenstromen werd binnen een jaar een tweede school gebouwd. Ook zorgde Trabocca met een klant voor een medische kliniek in een van de gebieden waar Trabocca actief is. Beter onderwijs en betere zorg: een indrukwekkende en tastbare vorm van waardecreatie. 

We doen hard ons huiswerk om onze verbeteringen over de bühne te kunnen gooien, maar alleen als het meetbaar en verifieerbaar is

Een ander voorbeeld op dit gebied is het stove-project in Kenia. ‘ Deze stoves zijn door een oud-Philips-man uitgevonden en gebruiken tachtig procent minder brandstof’, vertelt hij. ‘Ze bevatten ook een zonnepaneel en een ventilator, waardoor er geen rookontwikkeling in de hutten is, want rook is een van de grootste sterfteoorzaken onder jonge vrouwen en hun kinderen die daarin wonen.’  Simons wil verder een oval egg bouwen. Zo’n cementen ei is een uitvinding uit de biologische wijnindustrie. Als iets gaat fermenteren wordt het warm en stijgt omhoog. Door het koude beton ontstaat een natuurlijke flow in het ei en een veel constantere fermentatie en wellicht een constantere en betere kwaliteit van het product. Na vier jaar testen weten we eigenlijk nog weinig wat er nu echt gebeurt. Inmiddels gaan zijn we begonnen met een samenwerking met de Universiteit van Wageningen, waarmee we het fermentatie proces voor koffie grondig onderzoeken en meten. Het plan is om met hightechapparatuur te gaan meten hoe het fermentatieproces precies verloopt. En wat dat voor gevolgen heeft voor een koffieboon, die maar liefst zo’n zevenhonderd smaakstoffen bevat. 

Huiswerk
Trabocca heeft als pijlers Discover, Develop and Deliver: het ontdekken van mooie koffies, die verbeteren en op een hightech-manier zo kostenefficiënt en servicegericht mogelijk tailormade aanleveren bij koffiebranders wereldwijd. Sinds vorig jaar is Bocca Coffee B Corp-gecertificeerd. Simons: ‘Dan word je gedwongen jezelf nog meer te verbeteren. We zijn nu bezig om onze ecologische voetafdruk te berekenen. Die hebben we al vrij goed in kaart gebracht. Maar ben je volledig neutraal? De branderij verbruikt immers gas, en we rijden met auto’s. Daar moet je realistisch in zijn.’

Met het delen van de accountantable facts over de ecologische verbeteringen die zijn bedrijf realiseert is hij terughoudend. Het allerlaatste wat hij wil is te worden beticht van greenwashing of valse claims. ‘We doen hard ons huiswerk om onze verbeteringen over de bühne te kunnen gooien, maar alleen als het meetbaar en verifieerbaar is’, zegt hij. ‘Dan deel je het uiteraard met je klanten en die sluiten zich ook aan.’ 

Maar over de efficiënte en tegelijk sociale aspecten van de bedrijfsvoering is hij open. Zo vertelt hij over de betaling aan de boeren voor hun koffiebessen. ‘Op hun payment slip moet een handtekening staan voor welk bedrag zoveel kilo op een bepaalde datum is betaald. Die moet nog in ons blockchain en in ons living income-project ingevoerd worden. In de praktijk heeft dat veel voeten in aarde. In Kenia is een digitale weegschaal aangesloten op een computer. Een boer gooit zijn koffie erop en krijgt een printout die vermeldt wat hij heeft geleverd en wat de prijs daarvoor is, dat geeft meer mogelijkheden voor zuivere registratie en controle. In Kenia zijn we vorig jaar naar de bank gegaan met op een usb-stick de betalingen voor onze boeren: alles digitaal in beeld met een verifieerbare betaling en bevestiging. Toen vlogen alle betalingen direct naar de Keniaanse boeren.’

Onze uitdaging is het overbrengen van kennis over de kwaliteit van bocca en het verhaal erachter

Rotte appels
Simons vertelt dat hij voor sommige klanten van zijn merk via een andere organisatie moest werken: ‘Die begon trots te vertellen hoe ontzettend duurzaam hij is, maar ook hoe hij tweehonderd ton koffie voor vier euro per kilo inkoopt en dat vervolgens voor 21 euro bij ziekenhuizen wegzet. Dat is de pijnlijke realiteit, waarin een lage marktprijs in stand wordt gehouden waardoor de kleine specialty boeren veelal onderbetaald worden. Die inferieure koffie gaat dus onder andere naar de koffieautomaten in een ziekenhuis, waar men levens probeert te redden of men zelf ziek is. En ondertussen stopt de tussenpartij 17 euro in zijn zak, per kilo keer 200 duizend. Als hij met vijf euro per kilo genoegen zou nemen, kan hij voor veertien euro een prima koffie voeren en zijn die mensen in het ziekenhuis blij. Maar money talks..

Een van de uitdagingen in de koffieketen zijn de rotte appels in onze keten met puur commercieel gewin als doel en waar wel vaak het volume zit. Ook wij willen groeien als bedrijf, maar ik geloof heilig in het verbeteren van kwaliteit, waardoor ik boeren een betere prijs kan geven. Omdat ik klanten heb die ook meer voor kwaliteit willen betalen.’ En dat zijn er steeds meer. Sinds enige tijd bestellen ook grote merken bij Trabocca, waaronder Nespresso. ‘Daaraan gaan we de eerste biologische koffies leveren’, vertelt de koffiepionier. ‘Ik heb er respect voor hoe Nespresso bereid is om niet alleen goed te betalen, maar ook wil weten welke verbeterslagen we daardoor samen kunnen maken. Dat merk voelt meer als een partner dan als klant.’ 

Voor Bocca is het echter een ander verhaal: vaak levert Simons strijd met een grote cateraar of bank over een redelijke prijs voor zijn koffie. ‘Dan bots ik tegen een muur aan, terwijl CEO’s van zulke bedrijven er niet eens over zouden moeten moeten nádenken of ze hun werknemers een zuiver kopje heerlijke koffie van veertien cent gunnen’, verzucht hij. ‘Dat is onze uitdaging: kennis overbrengen over de kwaliteit van Bocca en het verhaal erachter. Maar bij zulke complexe materie haakt een consument na twee regels lezen al af. We zoeken naar een manier om het eenvoudig te laten inzinken. We zijn er trots op dat iets waaraan wij hebben bijgedragen in de toekomst de standaard wordt. Toen wij met Trabocca begonnen, kochten wij van onze boeren een half containertje; dat zijn er nu soms wel twintig à dertig per boer. We groeien samen door oprecht partnership. De mensen van wie wij sinds dag één 95 procent van hun koffie kopen en aan wie wij alle hulp en input hebben gegeven runnen nu serieuze bedrijven.’

Productgerelateerd en sociaal
Een hogere kwaliteit koffie, betere oogsten en hogere inkomens voor ‘zijn’ boeren. Daar gaat Simons’ hart sneller van kloppen. ‘Onze waarde creatie is product gerelateerd en sociaal. Want als je niet goed voor elkaar zorgt gebeurt er ook niets’, weet hij. ‘Dat is mijn definitie van duurzaamheid. Als je niet allemaal zin hebt om ergens voor te rennen gaat het ook niet gebeuren. Iedereen moet happy zijn. Zoiets is niet altijd geld gerelateerd, maar heeft ook met andere dingen te maken. Dat maakt de relatie breder en sterker. Waardoor zich nieuwe mogelijkheden voordoen om een voortrekkersrol te claimen.’

Onze waardecreatie is productgerelateerd en sociaal. want als je niet goed voor elkaar zorgt gebeurt er ook niets