‘De hoofdletter van Duurzaam staat voor Doen, niet voor geouwehoer’ 

Wie met Rob Baan spreekt, weet zich verzekerd van een paar ferme uitspraken die regelmatig tegen de haren van overheden en andere gezaghebbende instanties en lieden instrijken. Maar de eigenaar van het in microplanten gespecialiseerde Koppert Cress weet waarover hij het heeft. Gezond eten impliceert gezond nadenken. Dus op het gebied van duurzaamheid en welzijn heeft hij nog wel een paar plannen die hij met ons wil delen. 

Van huis uit is hij landbouwkundige. Na een opleiding op de Hogere Landbouwschool in Dordrecht werkte Rob Baan twintig jaar in commerciële functies in de groentezaden bij Sluis & Groot, het huidige Sygenta Seeds. Langzaamaan ontwikkelde hij zich als tuinbouw-allrounder. Sinds 2000 heeft Baan zijn eigen onderneming, Koppert Cress. Hier past hij al zijn verzamelde kennis toe om slimme, spraakmakende oplossingen te verzinnen. Het bedrijf is gespecialiseerd in het ontwikkelen, telen en commercialiseren van ‘cressen’, vers gekiemde plantjes met een veelvoud aan gezonde nutriënten en intense geuren en smaken. De microgroenten vinden gretig aftrek, met name in de professionele keuken: hij bevoorraadt 70 duizend restaurants in Europese steden. Ook veel top-koks gebruiken de producten in hun gerechten. Koppert Cress is daarnaast toonaangevend in innovatie. Baans kassen in Monster, in het Westland, behoren tot de meest moderne en duurzame constructies in de tuinbouw ter wereld.

Baan is een man met hart voor de zaak, niet alleen van Koppert Cress en de tuinbouwsector, maar van de samenleving in haar geheel. Hij heeft zich ontpopt tot de spreekbuis van iedereen die gezondheid en duurzaamheid hoog in het vaandel draagt en zit in het bestuur van diverse stichtingen en brancheorganisaties, waaronder Dutch Cuisine, Glastuinbouw Nederland en Voeding Leeft. Het welzijn van zijn medewerkers staat bovenaan: ‘Bij mij mogen ze gratis gezond eten, want ik wil dat ze gezond zijn. In mijn mission statement staat dat elke medewerker gezond werkend zijn pensioen kan halen.’ Hij hekelt de regelingen van de Belastingdienst die hem verbieden om deze lunch gratis te verstrekken.

Bij mij mogen ze gratis eten, want ik wil dat ze gezond zijn. In mijn mission statement staat dat elke medewerker gezond werkend zijn pensioen kan halen

D van Duurzaamheid staat voor doen luidt verder: laten we op een andere manier naar verse voeding en gezondheid kijken. En dat niet alleen onderzoeken en uitdragen, maar ook ernaar handelen. Of zoals hij het verwoordt: ‘De D van duurzaam staat voor doen. Niet voor geouwehoer.’ Want aan greenwashing en windowdressing heeft hij een broertje dood. En hij aarzelt niet om dat in krachtige bewoordingen te kennen te geven. ‘Ik zag een tijd geleden die directeur van Shell orakelen en denk: ja, flikker op. Hoelang zie je nou al bedrijven die voor de bühne alles doen maar dat in werkelijkheid tegenhouden als het winst oplevert voor de aandeelhouder? Ik heb 22 jaar gewerkt in de productie, veredeling en handel in zaden bij Sluis & Groot. Daarna heette het Sandoz, vervolgens Novartis en uiteindelijk ging het op in Syngenta. Toen shareholder value belangrijker was geworden dan de klant, ben ik vertrokken. Zo kijk ik naar veel multinationals. Ze moeten gaan regeren met het hart in plaats van de shareholders tevreden te stellen.’

Op financieel gebied rapporteert Baan zo min mogelijk, mede ingegeven door concurrentieoverwegingen. Hij volstaat met het deponeren van wat moet. Ook maakt hij geen MVO- of sociaal jaarverslag. Wel informeert hij het brede publiek via websites, social media en TEDx-talks over de wijze waarop hij zich als ondernemer inzet voor een betere wereld en voor zijn werknemers. 
 
VEEL KAPITAAL VERLOREN
De coronacrisis heeft erin gehakt, ook voor Koppert Cress en de Foodservice (de hele sector die restaurants belevert). Baan: ‘Ik ben zoveel geld en mensen kwijtgeraakt. Maar we moeten door. De ‘why’ van onze tuinbouwsector is in wezen: produceren van gezondheid en geluk. Wij maken mensen en zieken gezonder door betere voeding en door meer planten en bloemen te kweken waarvan mensen blij worden. We maken kantoren gezonder en koeler door er planten of bomen in te zetten. En we denken na over hoe we zoveel mogelijk groenten kunnen produceren tegen eerlijke prijzen. Ik produceer heel veel, maar heb nooit één doos meer gemaakt dan de markt vraagt. De bedoeling was dat wij deze markt met leuke dingen zouden beleveren.’

Kenniscluster à la Silicon Valley
Baan doet het gewoon zelf. Op vele vlakken in de tuinderswereld neemt hij het voortouw. Koppert Cress was de eerste die er ledlicht introduceerde en nieuwe bestrijdingstechnieken, zoals geautomatiseerde AI, waarbij drones worden ingezet om motten in de kas te detecteren en te vernietigen. Zijn in paars licht badende kas van de toekomst is de eerste kas die in potentie geen energie nodig heeft. De kas als energiebron genereert zomers veel warmte, meer dan in de winter nodig is. Door de warmte te vangen en op te slaan in de bodem, kun je in de winter stoken met de zomer van het jaar daarvoor. Tel daarbij op de restwarmte van o.a. de watergekoelde ledlampen. Deze kassen worden nu al in heel Europa neergezet. Maar aan waardering ontbreekt het nog weleens: ‘Als ik in China driehoog achter aanbel en me voorstel, dan zeggen ze: “Nederland? Tuinbouw!” Maar als je je in Den Haag voorstelt zeggen ze: “Ben je tuinder? Joh, kon je niet leren?” Recent nog twijfelden ze in de Tweede Kamer of ze wel met glastuinbouw moeten doorgaan. Maar we zijn nondeju gewoon de beste van de wereld! Een kenniscluster, à la Silicon Valley. Er zit een enorme acceleratie in: de tuinbouw is nu al veel verder dan iedereen dacht waar we in 2027 zouden staan. Dat versnellen zit ook in onze genen. Maar die overheid is altijd tien jaar later. Inmiddels heb ik met mijn duurzame bedrijf, een miljoen ODE-belasting betaald om bedrijven als Tata te helpen te verduurzamen.

De ‘why’ van onze sector is in wezen: produceren van gezondheid en geluk. Wij maken mensen en gebouwen gezonder

Metropolitan farmer
In het Westland staat het World Horti Center, een kennis- en innovatie–centrum van de internationale glastuinbouwsector, waar samenwerking plaatsvindt tussen bedrijven, brancheorganisaties, onderwijs en overheden. Jaarlijks wordt het World Horti Center bezocht door 25 duizend internationale professionals. Het innovatieplatform verbindt partijen op het gebied van techniek, toelevering, sierteelt en voedingstuinbouw die een betekenisvolle rol willen vervullen in de duurzame voedselvoorziening en het vergroenen van de wereld. Baan: ‘Ik doe mijn stinkende best om dat groter te maken. Omdat sponsors en overheden daar geld in staken staat dat centrum er nu, maar het hele terrein eromheen is leeg. Dit moet hét kenniscentrum worden van de groentenvoorziening in Noordwest-Europa. En waar gaat het geld heen? Naar Wageningen, voor vertical farming en urban farming in de stad. Maar ik heb al twintig jaar metropolitan farmer op mijn kaartje staan, want ik belever steden in heel Europa’. 

EEN VIS MET TIETEN
Hij signaleert meer scheve verhoudingen. Er zit tien ton landbouwchemicaliën in het oppervlaktewater door de landbouw, waaronder ook de tuinbouw. ‘Een schande’, vindt Baan. ‘We zijn wettelijk verplicht dat eruit te halen. Terecht, dus dat doen wij heel netjes. Maar de 170 ton geregistreerde medicijnen in het oppervlaktewater – met ongeregistreerde medicijnen zoals aspirientjes is dat 500 ton – hoeft er wettelijk niet uit. Als je een vis ziet met tieten dan komt dat vanwege de doorgespoelde pillen. Een kwart van die medicijnen is metformine, voor diabetes type 2-patiënten. Wie veel groente eet, krijgt geen diabetes type-2. Dus los van het reinigen van het water zorgen wij er ook voor dat er minder medicijnen gebruikt kunnen worden. Maar die gezonde bijdrage van de tuinbouw wordt nooit verwaard.’

Een eigen energiefabriek
Veel van de innovaties van Koppert Cress zijn lastig in rekenmodellen te vatten. Zo zijn de banken niet in staat om de energievrije kas te waarderen, omdat de op de Basel IV-richtlijnen gebaseerde normeringsmodellen hiermee nog geen rekening houden. Doorn in het oog zijn verder ondoorzichtige regelingen zoals de ODE-subsidie, waardoor Koppert Cress, dat volledig fossielvrij was met groene stroom, toch weer gedwongen was om gas en warmtekrachtkoppeling te gaan gebruiken. Baan hoopt dat de overheid gaat inzien wat de effecten zijn van haar diverse regelingen en dat zij de tuinbouwsector als innovator, kennispionier en leverancier van gezonde voeding meer gaat waarderen. ‘Laatst was hier de directeur duurzaamheid van mijn bank op bezoek’, vertelt hij. ‘Wij hadden een kas gebouwd die over zijn levensduur de komende dertig jaar geen energie gaat gebruiken. Deze kost een miljoen euro per hectare meer dan een normale kas. En dan komt zo’n man hem volgens de Basel I-regels waarderen, want die kas is gefinancierd door de bank. En taxeert hem op tweeënhalf miljoen. Ik zeg: die kas is drieënhalf miljoen waard, want hij gaat de komende dertig jaar geen energie gebruiken. Nee, daar is geen model voor. Nou, dertig jaar een kas stoken kost een half miljoen per jaar. Dat is vijftien miljoen meerwaarde! Maar een miljoen euro extra, nee, dat kan niet. Ik zeg: bent u de baas duurzaamheid? Dit is niet een Groen Label-kas, dit is de ultieme kas: hij kost geen energie! Nou, een hoop gestotter en gedoe. Enfin, ik kan het dus niet eens verwaarden. Er is geen model voor om deze duurzaming door te rekenen. Maar hoe moeilijk is het nou: je maakt een kas die geen energie kost, die drie decennia meegaat! Iedereen zit nou te janken dat die gasprijs zo hoog is. Maar wij hebben het gros van onze wintervoorraad aan warmte afgelopen zomer al geoogst. Dus wij zijn nu onze eigen energiefabriek.’

Ingenieuze technieken
De trotse tuinder grossiert in ingenieuze technieken: insecten die insecten eten, drones die insecten vermalen, scouting in de kas met computers, en ledverlichting die niet alleen maar stuurt. ‘Ik heb nu dus groeilicht, maar misschien binnenkort ook al stoplicht’, vertelt hij. ‘Waarom moet ik een plant koelen als ik hem misschien wel met stoplicht kan stilzetten? Dan heb je geen koelkast meer nodig. Bestaat nog niet, maar het zou zo maar kunnen dat we die techniek ook echt gaan ontwikkelen. Het bestaat al bijna. Het moet alleen even gebeuren.’  

Insecten die insecten eten, drones die insecten vermalen, scouting in de kas met computers, en ledverlichting die niet alleen maar stuurt

Ook blijft hij dapper nieuwe producten ontwikkelen, zoals de ‘nedervanillepeul’ Planifolia Red. Baan: ‘Wist je dat echte vanillevla rood is? Ooit hebben ze een techniek bedacht in Mexico om die peulen te fermenteren, zodat je ze kon bewaren en vervoeren. Wij laten vanilleplanten doen waarvoor ze gemaakt zijn. Dan krijg je dus rode vanille, met een veel lekkerdere en spannendere smaak die in niets lijkt op de namaakvanille waarvan bepaalde frisdranken gemaakt zijn. En wat je lokaal kan doen is interessant, dus wij franchisen dit ook naar partners in het buitenland.’

Maak Nederland de gezondste delta ter wereld en ga via de groenten die kennis exporteren

Ieder kind een schooltuintje
Baans TEDx-advies van zo’n tien jaar geleden was: maak Nederland de gezondste delta ter wereld en ga via de groenten die kennis exporteren. Dat deed hij onder meer met Dutch Cuisine, dat groente de hoofdrol geeft op het bord. Het gedachtegoed voor restaurants en cateraars sijpelt langzaam maar zeker door naar de hele bevolking. Zijn grote wens is om ieder kind een schooltuintje te geven, en elke dag een gezonde lunch. Via de petitiewebsite schooltuintje.nl wordt dat de komende jaren gerealiseerd. Een andere wens van hem is dat hij een product zou mogen verkopen waarop staat dat dit beschermt tegen kanker. Baan: ‘Dat heb ik nu al, maar mag ik niet vertellen. En ik wil sowieso op de verpakking mogen schrijven: dit product heeft zero carbon footprint.’